Sürdürülebilirlik, gelecek toplumun ihtiyaçlarını göz ardı etmeden, yaşanılan toplumun ihtiyaçlarını var olan kaynakları verimli bir şekilde kullanarak karşılamaktır. Sürdürülebilirlik kavramının önemi toplumsal olarak gün geçtikçe daha çok anlaşılmaya başlanmıştır. Sürdürülebilirlik kavramının iki önemli konusu bulunur. Bu iki ana terim ise; geri dönüşüm ve ileri dönüşüm olarak tanımlanır. Geri dönüşüm ve ileri dönüşüm terimleri, bilgi karmaşasından dolayı genellikle birbirleri yerine kullanılır. Ancak bu iki terim birbirlerinden oldukça farklıdır. Bu yazıda iki terimin ne anlama geldikleri, nasıl yapıldıkları, ikisi arasındaki farklar ve çevresel açıdan neden önemli oldukları konuları incelenebilir.
Geri Dönüşüm Nedir?
Geri dönüşüm, genel olarak ev, iş yeri, endüstriyel alanlarda bulunan malzemelerin çeşitli kimyasal işlemlerle yeni bir malzemeye dönüştürülme aşamalarının tamamına denir. Geri dönüşüm işlemleri, evlerde, iş yerlerinde, özel endüstriyel alanlarda veya belediyelerin ilgili tesislerinde gerçekleşir. Geri dönüşüm işlemleri için tesislere getirilen malzemeler türlerine göre ayrılır. Ayrıştırma işlemleri yapıldıktan sonra türlerine göre ayrılan malzemeler temizleme, parçalama, kırma ve yeniden şekillendirme gibi birçok işlemden geçer. Böylelikle geri dönüşüm işlemleri gerçekleşmiş olur. Geri dönüşüm işlemlerinin %100' e kadar oranlarda yapılabilmesi geri dönüşüm yapılan malzemelerin türlerine göre değişir.
Örneğin; alüminyum ve cam ham maddelerinden üretilmiş ürünler %100'e varan oranlarda geri dönüştürülebilir. Plastik ve kağıt ürünler ise, %100 oranlarında geri dönüştürülemez. Bunun nedeni ise, plastik ve kağıt malzemeler mekanik ve kimyasal geri dönüşüm işlemlerine dayanıklı yapıda değillerdir. Plastik ve kağıt ürünlerin geri dönüşüm işlemlerinin yapılması için başka malzemelerle karıştırılmış olması gerekir ancak bu durumda bile geri dönüşüm işlemleri tamamen gerçekleştirilemez. Geri dönüşüm işlemleri ile evsel, iş yeri ve endüstriyel açıdan atık olabilecek malzemeler, yeni ürünlere dönüştürülerek çevreye ve topluma kazandırılır.
İleri Dönüşüm Nedir?
İleri dönüşüm, genel anlamıyla ev, iş yeri ve endüstriyel alanlarda artık kullanılamayacak hale gelen ürünlerin yapısından farklı bir ürüne dönüştürülme işlemlerine denir. İleri dönüşüm işlemleri ile işe yaramayan nesneler farklı ürünlere dönüştürülerek daha değerli hale getirilir. Böylelikle eskimiş bu ürünler yeniden farklı bir ürün olarak yararlı bir şekilde kullanılabilir.
İngilizcede "Upcycling" olarak adlandırılan ileri dönüşüm işlemleri mobilya, giysi- tekstil ürünleri, elektronik ürünler, ahşap, plastik, alüminyum ve cam ürünler gibi pek çok ürünlerin yeniden kazanımları için gerçekleştirilir.
İleri dönüşüm işlemleri bireysel olarak evlerde yapılabileceği gibi, ileri dönüşümü sağlanabilecek endüstriyel atıklar için tesislerde de yapılabilir. İleri dönüşüm işlemleri de geri dönüşüm işlemleri gibi, çevre dostu ürünler elde edilmesini sağlayarak sürdürülebilir bir toplum için yarar sağlar.
Geri Dönüşüm ve İleri Dönüşüm Arasındaki Fark
Sürdürülebilirlik kavramının iki önemli terimi olan geri dönüşüm ve ileri dönüşüm arasında birtakım temel farklar bulunur. Bu farklar ise şu şekilde sıralanabilir:
- Geri dönüşüm işlemleri, yeni bir malzeme oluşturmak için plastik, alüminyum ve cam ürünlerin tamamen yok edilmesi veya yapılan kimyasal işlemlerle ham madde özelliklerini kaybetmesi ile gerçekleştirilir. Plastik, alüminyum ve cam ürünler değer kaybederek şekil değiştirir.
- İleri dönüşüm işlemlerinde ise, plastik, alüminyum, cam, ahşap vs. ürünlerin orijinal yapıları korunarak yeni bir ürün elde edilir. Bu üründe yapısındaki ham ürün hakkında bilgi sahibi olunabilir.
- Geri dönüşüm işlemleri, ileri dönüşüm işlemlerine göre daha pratik yapılabilir. Ancak geri dönüşüm işlemlerinde plastik gibi ürünlerin geri dönüşümleri kısıtlı bir şekilde olurken, ileri dönüşüm işlemlerinde sınırsız şekilde geri kazanım gerçekleştirilebilir.
Temel olarak bazı farklılıkları bulunan geri dönüşüm ve ileri dönüşüm işlemleri, doğaya bırakıldığında uzun yıllar atık olarak kalabilecek ve çevreye, insan sağlığına zarar verebilecek maddelerin yeniden kazanımları, ekonomik açıdan tasarruf etme ve sürdürülebilirlik için oldukça önemlidir.
