Page 136 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

Nerşahî’ye Göre Ilk Tedarikçi Vakıf Işletmeler

Nerşahî, 332/943’te kaleme aldığı Târîhu rin hac faziletine erişeceği inancı ve ziya-
Buhârâ adlı eserinde Nûr Buhara’dan ret geleneği de ilk Nûr Buhara için doğ-
bahsederken oradaki cami ve birçok muş ve gelişmiştir.
ribâttan bahseder ve önemli bir özelliğini Bu ribât/tekkeleri ziyaret edenlerin ağır-
belirtir. Buhara ve başka yerlerden birçok lanması için ilk vakıf işletmeler de bu
insanın Nûr’daki cami ve ribâtları ziya- bölgedeki ribât/tekkelerde kurulma-
rete gittiklerini, Buharalıların bu işe bü- ya başlanmıştır. Böylece vakıf gelirinin
yük önem ve özen gösterdiklerini Nûr’a bağlandığı ribât/tekkeler de ziyaretçilere
ziyarete giden kimsenin hac faziletine nail kalacak yer sağlayabiliyor ve yemek veri-
olduğunu söyler. Tâbiinden birçok kim- yordu. Vakıf işletmelerin geliriyle hizmet
senin de Nûr Buhara’da huzur bulduğunu gören ribât/tekke geleneği hızla çevre şe-
ve burada medfun olduklarını, ziyaretçi- hirlere de yayılmıştır.
lerin döndüklerinde de o mübarek yerden
geldikleri için şehirlerini gül ve çiçeklerle Nitekim, 982’de Ötüken ve çevresine bir
donattıklarını ifade eder. keşif ziyaretinde bulunan Çin elçisi Wang
Yen-Te bu bölgelerin zenginliğini ve ih-
Bu bölgede VI. yüzyıldan itibaren tarım tiyacı olanlara yemek yardımı yapıldığını
ve ticaret devrimiyle ortaya çıkıp gelişen (yani vakıf hizmeti verildiğini), böylece
daimi pazarlar olan şehristan ve şehri insanların huzur içinde uzun yaşadığını
korumak için yapılan şehrin surlar ara- dile getirir:
sında ribâtlar inşa edilmiştir. Şehrin dı-
şında ileri karakollar olan ribâtlar, aynı (Türklerin) yaşadığı bu topraklarda fakir
insan yoktur. Onlar ihtiyacı olanlara
zamanda askerlerin barındığı garnizon yemek yardımı yaparlar. İnsanlar uzun
görevinin de yerine getirmektedir. İslâm ömürlüdür. 7
döneminde VII. yüzyılın sonlarından iti-
baren ribâtlarda, gaza yapan askerlerin
yanı sıra gazalara manevi destek vermek
üzere katılan dervişler de kalmaya başla-
mıştır. Böylece dervişler hem barınıyor
hem de manevi desteğin yanında irşat
faaliyetlerinde bulunuyorlardı. XI. yüz-
yıla kadar devam eden bu ilk ribât/tekke
dönemde henüz kırda müstakil tekke ve
zâviyeler inşa edilmeye başlamamıştı.

Nerşahî’nin de anlattığı gibi Nûr Buhara
bu ribât/tekkelerin ilk uygulanmaya baş-
ladığı yerdir. Bu ribât/tekkelerde faaliyet
gösteren şeyh ve dervişleri ziyaret edenle-
7 İzgi (1999), s. 63.

ÜRETİMLE İLGİLİ VAKIF İŞLETMELER - 135