Page 189 - SAĞLAM BANKACILIK MODELİ İLE "KATILIM BANKACILIĞINA GİRİŞ"

Sukuk 
Tablo 1-5.2
Bono ve Sukuk
Finansal sertifikanın Arapça adı olan sukuk (Ar. sukûk; İng. suquq), sertifika, vesika, ens- Arasındaki Farklar
trüman anlamlarına gelen sakk kelimesinin çoğuludur. Sukuku aynı zamanda “faizsiz
bono” şeklinde tanımlayabilmek de mümkündür. Genel manada para piyasalarında bono
ve tahviller senet kelimesiyle ifade edilirken İslami finansman sisteminde yeni ortaya
çıkmış bonolar sukuk adıyla ifade edilir. Sukuk ihraç işlemleri özel aracı kuruluş, İngilizce
45
karşılığıyla Special Purpose Vehicle (SPV) denilen özel aracı şirketlerle yapılır. Bu şirketler
sukuk alıcıları ile satıcıları arasındaki eşgüdümü sağlarlar.
Varlığa dayalı menkul değerler de, gelir ortaklığı senetleri de kısmen sukuk sistemine
benzemektedir. Fakat onlarda mülkiyet ve işletme ile borç senedi alanların ilgisi yoktur.
Onlar sadece senedin gelirlerine sahiptirler. Ayrıca gelir ortaklığı senetlerinde mevcut olan
ve devletçe verilen enflasyonun üzerinde gelir sağlama taahhüdü, sukukta yoktur. Sonuç
olarak, sukuk sisteminde varlıkların mülkiyeti kamuda kalmakta, kira sertifikası sahibi
yurtiçi ve yurtdışı yatırımcılar, faiz niteliğinde olmayan bir gelire sahip olmaktadırlar.
Sukuk çoğu zaman bonoyla karıştırılabilmektedir. İkisi de yapılandırılmış finansmana
aracı olmalarına rağmen aralarında birçok farklı yön de vardır. Her şeyden önce bono,
ihraç edenin faiz ödemeyi kabul ettiği ve belirtilen vadede bono sahibine anapara ödeme-
sini taahhüt ettiği bir borç sertifikasıdır. Sukuk ise bir borç enstrümanı değildir; temelinde
mutlaka bir dayanak varlık bulunmaktadır. Sertifika sahibine dayanak varlıktan doğan
Bono, ihraç edenin gelirden istifade etme hakkı tanınır. Gelir, faizsiz bankacılık prensiplerine uygun olan var-
faiz ödemeyi kabul GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL ILKELER KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI
ettiği ve belirtilen lıklardan elde edilir (örneğin gayrimenkulün kiralanması). Sukukta yatırımcılar bir yatırım
vadede bono sahibine projesine katılarak risk üstlenirler. İkisinin birbirine benzer ortak yönleri ise sukukun da Yapılarına Göre Sukuk Çeşitleri
anapara ödemesini bono gibi fiyatlanması, kote edilmesi ve derecelendirme notu almasıdır. Tablo 1-5.2’de
taahhüt ettiği bir borç sukuk ile bono arasındaki farklar detaylı bir şekilde gösterilmiştir. Altı çeşit sukuk vardır. Bunlar aşağıda kısaca açıklanacaktır.
sertifikasıdır. Sukuk
ise bir borç enstrümanı Mudarebe Sukuku
değildir; temelinde Yatırımcının rabbülmal/sermayedar sıfatıyla sermayeyi tedarik ettiği, ihraç edenin ise
mutlaka bir dayanak mudarib sıfatıyla bilgi ve tecrübelerine dayanarak söz konusu sermayeyi yatırımlarda de-
varlık bulunmaktadır. ğerlendirdiği ve getirinin önceden belirlenen paylaşım oranı üzerinden dağıtıldığı bir sukuk
Sertifika sahibine yapısıdır. Yatırımcının koyduğu sermayenin geri ödenmesi garanti edilmemektedir. Risk
46
dayanak varlıktan
doğan gelirden istifade sermayesi yöntemiyle kullanılan ve büyük projelerin gerçekleşmesi adına onlara finansman
etme hakkı tanınır. bulabilme amacıyla oluşturulmuş bir modeldir. İşleme aracılık eden özel aracı kuruluş,
tasarruf sahibi yatırımcılarına satmış olduğu sukuk ile onları projeye hissedar eder. 47

Müşareke Sukuku
Yapı olarak mudarebe sukukuna benzemekte olup, ihraç edenin de sermaye katkısı sağ-
ladığı bir ortaklıktır. Yatırımdan elde edilen kâr önceden belirlenmiş oranlar dâhilinde
dağıtılır, zarar ise yatırılan sermayeyle orantılı olarak paylaşılır. 48
Yatırımla ilgili olan bu sukuk türü, sukuk sertifikaları yatırımında hisse payını temsil
etmektedir. Yatırımlar çeşitlilik göstermektedir. Şöyle ki; yeni bir projenin oluşturulma
hâli söz konusu olabildiği gibi mevcut projenin yenilenmesi ve incelenmesi, eksiklerinin
giderilmesi ve daha geniş bir alana yayılabilmesi de hedeflenmiş olabilir. 49

188 | KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI TABLO: IQBAL KHAN, ISLAMIC FINANCE: RELEVANCE AND | 189
GROWTH IN THE MODERN FINANCIAL AGE, S. 5.