Page 30 - SAĞLAM BANKACILIK MODELİ İLE "KATILIM BANKACILIĞINA GİRİŞ"
P. 30
Bankacılık Tarihi ve Kavramı bir devlet bankasına gereksinim duyması sonucu 1856 yılında merkezi Londra’da bulunan
İngiliz sermayeli “Ottoman Bank (Bank-ı Osmânî)” kurulmuştur. 1863 yılında ise Ottoman
Bank kendini feshederek İngiliz-Fransız ortaklığı şeklinde “Bank-ı Osmânî-i Şahane (Os-
manlı Bankası)” adını almış ve bir devlet bankası niteliği kazanmıştır. 10
Bankanın Geçmişi Bu tarihlerde özellikle Mithat Paşa’nın gayretleri bankacılık açısında birçok ilkin yaşan-
Birçok dilde küçük değişikliklerle de olsa çok benzer şekilde ifade edilen banka kelimesinin, masını da sağlamıştır. Bu dönemde ilk milli kredi kuruluşumuz olarak nitelendirilen Mem-
İtalyanca “masa” veya “tezgâh” anlamına gelen banco kelimesinden geldiği ve daha sonra leket Sandıkları ile ilk millî tasarruf kuruluşumuz olarak kabul edilen Emniyet Sandığı’nın Mithat Paşa
banca olarak da kullanıldığı düşünülmektedir. 6 kurulmasında Mithat Paşa çok önemli rol oynamıştır.
11
Bankacılık hizmetlerinin tarihi, ticaret kadar eskidir. Tarihçiler bankanın ilk çıkış nok- 1881 yılında Duyûn-ı Umumiye’nin kurulmasıyla Osmanlı gelir kaynakları uluslararası
Banka kelimesinin tası olarak zamanımızdan altı bin yıl öncesini göstermektedir. Bilinen ilk banka, Sümer- bir kuruluşun denetimine geçmiş ve yabancı sermayedarlara yeterli güvence sağlandığı
kökeni "masa”, lerin Uruk şehrinde kurulan bir mabettir. Daha sonraları bankacılık hizmetleri mabetlerin
12
“tezgâh" anlamına için bu tarihten itibaren yabancı sermayeli bankaların sayısı hızla artmıştır.
gelen İtalyanca tekelinden çıkmış ve ticaretle meşgul olan zengin ailelerin kontrolüne geçmiştir. Fakat 1908’de İkinci Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle birlikte ulusal bankacılık hareketi hız
banco kelimesine bankacılık tarihi açısından en büyük değişim 18. yüzyıldan itibaren başlamıştır. Önceki kazanmıştır. Bu tarihlerde ulusal sermaye ile pek çoğu yerel ve tek şubeden oluşan ban-
dayanmaktadır. yüzyıllarda bankalar ve bankerler daha ziyade kendi sermayelerini ve kaynaklarını ödünç kaların kurulma süreci başlamıştır.
13
12. yüzyılda masalar veren kurumlardı. 18. yüzyıldan itibaren bankacılığın seyrini tamamen değiştiren geliş- Ülkemizde millî bankacılığın gelişimi asıl olarak Cumhuriyet'le birlikte başlamıştır.
kurarak para ticareti meler şunlardır: Yeni kurulan Cumhuriyet, 1923 yılında yapılan İzmir İktisat Kongresi'nde alınan kararlarla
yapan kişilere de bankaların kurulup gelişmesine büyük önem verdiğini göstermiştir. Kongrede, millî ekono-
banchiero (banker)
denilmiştir. minin gelişmesi için millî bankalar kurmanın, ekonomideki yabancı sermaye egemenliğini
14
kırmanın ve millî sermayeyi güçlendirmenin gerekliliği vurgulanmıştır.
Cumhuriyet döneminde kurulan ilk banka Türkiye İş Bankası olmuştur. 26 Ağustos
1924’te kuruluşu tamamlanan İş Bankası, sanayi işletmelerinin sermaye ve kredi so-
runlarına yardımcı olmuş, Türkiye’de millî tasarrufun ve mevduatın gelişmesine öncülük
15
etmiştir. GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL ILKELER KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI
İzmir İktisat Kongresi’nde alınan kararlar doğrultusunda 1925 yılında bir devlet ban-
kası olarak Sanayi ve Maadin Bankası kurulmuştur. Banka, özel kesim tarafından yeni
kurulacak sanayi ve madencilik kuruluşlarına kredi sağlamak, özel kesimle ortaklıklar kur-
Son yüzyılda yaşanan iki büyük dünya savaşının ardından ülkelerin yeniden imarı için mak, devlete ait sanayi kuruluşlarını geçici olarak işletmek ve zaman içinde bu kuruluşları
girişilen büyük yatırım projelerinin finansman ihtiyacı, şirketlerin uluslararası boyuta özel kesime devretmek amacıyla kurulmuş olup ilk kalkınma bankasıdır.
16
geçmeleri, buna paralel olarak ülkeler arası ticaret işlemlerinin tür ve hacim bakımından Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında kurulan ve bankacılık kesiminde etkin olan bir diğer
artması nedeniyle büyüyen sınır ötesi fon hareketleri ve beraberinde getirdiği konular, banka, 1926 yılında kurulan Emlak ve Eytam Bankası’dır. Bankanın kuruluş amacı, ülkenin
teknolojinin ve iletişim araçlarının inanılmaz derecede gelişimi ve bankacıların bu geliş- inşasının hızla gerçekleştirilmesi ve inşaat kesimi için gerekli kredileri sağlamak ve yetim
meleri bankacılık hizmetlerine uyarlayarak daha büyük kazançlar elde etmek istemesi haklarını korumak olarak belirtilmiştir.
17
nedeniyle günümüzde bankacılık faaliyetleri ve bankalar, dünya ekonomisinin gidişatını Büyük Buhran adı verilen 1929 küresel ekonomik krizinin ardından Türkiye’de de para
belirleyebilecek bir konuma ulaşmışlardır. piyasalarında yapısal değişiklikler için çeşitli adımlar atılmıştır. Bu amaçla merkez bankası
yasa tasarısı hazırlanmış ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 11 Haziran 1930 tarihinde
Türkiye'de Bankacılığın Geçmişi ve Gelişimi kabul edilen 1715 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu 30 Haziran 1930
18
Türkiye’deki bankacılığın geçmişi 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’ndeki bankacılık faaliyet- tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
lerine kadar uzanmaktadır. Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyılın ortasına kadar banka adında 1930’lu yıllarda devletçilik görüşünün benimsenmesi ile birlikte Sümerbank (1933),
herhangi bir kuruluş faaliyet göstermemekteydi. Bunun yerine hem devlet açısından hem Belediyeler Bankası (1933), Etibank (1935), Denizbank (1937), Halk Bankası (1938) ve
kredi almak isteyen müşteriler açısından ihtiyaç duyulan hizmetleri (örneğin para mikta- Halk Sandıkları kurulmuş, 1936 yılında 2999 sayılı Bankalar Kanunu yürürlüğe girmiştir.
rının ayarlanması, kredi hacminin düzenlenmesi, altın ve döviz rezervlerinin yönetimi ile 1958 yılında ise bankacılık mesleğinin gelişmesini sağlamak amacıyla Türk Bankalar
19
iç ve dış ödemelerin gerçekleştirilmesi gibi ekonomik faaliyetler) sarraflar ve loncalar Birliği (TBB) kurulmuştur.
8
gibi alternatif yapılar sunmaktaydı. “Planlı Dönem” adı verilen 1960-1980 yılları arasında 5’i kalkınma ve 2’si ticaret
Osmanlı Devleti’nin ilk bankası 1847 yılında devletin öncülük etmesiyle Galata ban- bankası olmak üzere toplam 7 yeni banka kurulmuştur. Bu dönemde kurulan kalkınma
kerleri tarafından kurulan İstanbul Bankası’dır (diğer isimleriyle Bank-ı Dersaâdet/Banque bankaları, T.C. Turizm Bankası (1962), Sınai Yatırım ve Kredi Bankası (1963), Devlet
de Constantinople). Bu bankanın ardından 1854 yılında Kırım Savaşı sırasında ilk defa Yatırım Bankası (1964), Türkiye Maden Bankası (1968) ve Devlet Sanayi ve İşçi Yatırım
9
yurtdışında borçlanan Osmanlı hükümetinin dış borçların ödenmesi görevini üstlenecek Bankası (1976), ticaret bankaları ise Amerikan-Türk Dış Ticaret Bankası (1964) ve Arap-
30 | GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA | 31
