Page 320 - Sanatın ve Sanatkarın İzinde

MERAL DÖNGEL

Meral Döngel.

318 Meral Döngel ülkemizin önde gelen tel kırma sanatı ustalarından ile yapılan başka geleneksel Türk el nakışlarımızın tekniklerini de
biri. Sanat hüviyetini ilk defa Bartın yöresinde yapılan çalışmalarla bu sanat eserlerinde görmekteyiz. Bu da bize Türk kadınının üstün
kazanmış olması hasebiyle “Bartın işi” olarak da bilinen tel kırma zevkini, zekâsını, incelik ve yaratıcılığını göstermektedir.
sanatıyla “bir zamanlar” diye bahsedilen dönemlerde çarşaflar, ya- Bartın işinin ya da tel kırma tekniğinin kendine özgü araç gereci
tak örtüleri, bohçalar, yastık kılıfları, kırlentler ve muhtelif örtüler olması bu işlemeyi daha da özel kılmıştır.
süslenmiş. Güzide zanaatımız günümüzde elbiselerden, yemek ve
yatak odası takımlarına kadar pek çok alanda sanatseverlere mer- Tel kırmanın “tel”i için de bir paragraf açalım dilerseniz…
haba diyor. Tabii ki. Tel kırma tekniğinde kullanılan tel, 1,5 mm genişliğinde
İstanbul Beylerbeyi Sabancı Olgunlaşma Enstitüsü›nde tel kırma altın, gümüş ve bakır madenlerinden yapılmış yassı tellerdir. Görü-
sanatına yeni eserler ve isimler kazandırmakta olan Meral Döngel nüşü ve genişliği gelin teline benzer. Tırnaklar arasında hafif aşağı,
ile tel kırma sanatını konuştuk. yukarı bükme yolu ile kırılır.
Bu arada biz yaptığımız ürünlerde antik görünüm elde etmek için
Tel kırma sanatıyla nasıl tanıştınız? özel karartılmış sarı ve gümüş teller kullanıyoruz.
Zonguldak, Karadeniz Ereğlisi doğumluyum. Dolayısıyla “Bartın
işi”, bir diğer adı ile “tel kırma” sanatı ile tanışmam çocukluğum- Bir de az önce tel kırma iğnesinden bahsetmiştiniz…
da gittiğim kına gecelerine dayanır. Yöremizde evlenecek olan genç Tel kırma iğnesi farklı ve özel bir iğnedir. Yassı ve kısadır. Altın,
kızların ellerine kına yakılırken, başlarına kırmızı, ışıltılı, işlemeli gümüş ve pirinç gibi madenlerden yapılır. Baş kısmı geniş olup uca
örtüler örtülürdü. Bu işlemenin Bartın’a özgü bir işleme olduğunu doğru incelir. 2,5 cm boyundadır, genişliği tül deliklerinden geçebi-
ve evliliğe aday her genç kızın sandığında bulunması gereken işle- lecek şekildedir. Enine çizgi hâlinde iki deliği vardır.
melerden biri olduğunu öğrenmem çok sürmedi ve ben de zamanı
geldiğinde bu geleneğe bağlı kaldım. Şimdi ise ulusal kültürümüzü İşlemeyi ne üzerine yapıyorsunuz?
yansıtan el sanatlarımızın içerisinde yer alan bu değerli işlemeyi ya- Genelde petek tül üzerine yapıldığı gibi ipliği sayılabilen, dokunuşu
şatmaya ve gelecek nesillere aktarmaya devam ediyorum. sert olmayan, sağlam, genellikle keten, ipek ve pamuklu kumaşlar
üzerine yapıyoruz.
Tel kırma nasıl bir süreçten sarkaçlanarak günümüze ulaşmış? Artı puan ve çarpı puan olmak üzere iki şekilde tül üzerine işlerken,
Tarihi süreci 18. yüzyıla dayanır. Müzelerimizde bulunan örneklere geleneksel işleme desenleri üzerine sarma tekniği ile de yumuşak
baktığımızda tel sarma olarak da karşımıza çıkmaktadır. Hatta tel dokunuşlu kumaşlar üzerine yapıyoruz.

TEL KIRM A (B AR TIN İŞİ)