Page 332 - Sanatın ve Sanatkarın İzinde

A MILA S M A JO VIC ´

Kilim dokuma detayı.

Kilim dokuma
aşamaları.

Böylelikle kilim sanat ve zanaatımız bir köprü vazifesi görür, ne- gelince, Bosna kilimlerine çerçeve eklendi. Bosnalılar kilimlerine
330 silden nesile aktarılırdı. Kilimler asırlar boyunca sandıkların içinde kenar desenlerini ekledi.
muhafaza edilir, duvarlarda boy gösterir, misafirlerin geldiği vakit Kilimin orta yeri kutludur, mübarektir. Kilime adımınızı attığınızda
ortaya çıkarılırdı. Şimdiki zamanlarda Bosna’da kilimle neredeyse bir kenardan bir kenara, bir desenden diğerine geçerken bir nevi
hiç kimse ilgilenmiyor. Bu durumu değiştirmek, tersine çevirmek başka bir dünyaya adım atarsınız.
için çok çalışıyorum, fakat takdir edersiniz ki her tarafa yetişemi- Bosna kilimlerindeki böcek ve çengel desenleri nefs mücadelesini;
yorum. şeytan ile mücadeleyi anlatır; nefs-şeytan savaşını sembolize eder.
Ustası, kilimin üçüncü kenarında cennet bahçesini tasvir eder. Boş-
Mücerret mânâda kilim, kilimler size lisan-ı halleriyle neler nak kiliminde her nokta, her detay bir semboldür ve her sembolün
anlatıyor? ayrı bir hikâyesi vardır. Bunu anlayabilmek için kilime bakmayı bil-
Öncelikle kilim deyip geçmeyiniz lütfen... Kilimin de bir lisanı var- mek lazımdır.
dır. Eğer iyi bir kilim isterseniz onu bulmak zor; çok zordur. Os-
manlı Cihan Devleti yıllarında Bosna’da iyi kilimler beğler (beyler) Az önce kilime bakmaktan, bakabilmekten bahsettiniz. Kilim-
için yapılırmış, beğlerin sipariş verdiği kilimleri kızlar bir yılda do- ler bakabilenlere, daha doğrusu görebilenlere ne tür dersler
kurmuş. verir?
Kilim huzuruna getirildiğinde beğ kilimi besmeleyle eline alır, gü- Öyle bir kilim olmalı ki; Allahu Teâlâ'nın yarattıklarını, “sema”dan
neşe karşı havaya kaldırırmış. Kilimden tarafa güneş ışığı geçmi- “arz”a kadar sembollerle izah edebilmeli. Bakana bir ders aktarabil-
yorsa o kilim, has kilim imiş. İyi kilim, kalın ve sık aralıklarla dö- meli. O yüzden Müslümanların evlerinde kilimler yere konmaz, di-
şenmelidir. Ve beğler has kilimi her zaman kullanmaz, misafirleri vanların üzerlerine serilir ve dahi kilimin mânevî bir değeri vardır.
geldiği zaman ortaya çıkarırmış. Hâsılı kilim; bizim yani Bosna’nın Günümüzde bihakkın İslâm medeniyeti olmadığı için hakiki kilim
ve Anadolu coğrafyasının hikâyesini anlatıyor. de yok. Kilime hürmet de yok; kilimler öylece yerlere atılıyor. Oysa
kilim semanın ve arzın tüm renkleriyle bütünleşen ilmekleriyle
Bu durumda kilimin mânevî yönünü de konuşmamız lazım O’nu; Allah’ı ve yarattıklarını hatırlatır.
geliyor. Kilimin böylesi bir mânevî değeri olduğundan sofiler tekkelerde
Bazı Boşnak kilimlerindeki örnekler, tüm İslâm coğrafyasında do- kilim dokumayı öğrenmiştir. Selçuklular döneminde, Osmanlılar
kunan kilimlerde de bulunur. Bazı kilimler gökyüzünü hatırlatır. döneminde kilim ustalığı Ahilik teşkilatında ustalar-çıraklar, üs-
Göklerin, yerin ve göğün yaradılışını tefekkür etmemizi sağlar. Ça- tadlar-şakirtler eliyle elden ele aktarılarak bozulmadan günümüze
talhöyük kilimleri de öyledir. Bazıları Anadolu’yu; bazıları da cennet kadar gelmiş, ama maalesef günümüzde bu silsile devam ettirile-
bahçelerini tasvir eder. En eski kilimlerde kenar olmaz. Osmanlılar memiştir.

KİLİM S ANA TI