Page 192 - Sanatın ve Sanatkarın İzinde

MER YEM UGU Z K APLAN

Eski Ahlat şehir kazılarında ortaya Penç, gonca ve yapraklarla
çıkarılan seramikler üzerinde tasarlanmış özgün kompozisyonlu,
bulunan kuş figürü kullanılarak sır altı tekniği ve renkli sır
tasarlanmış sır altı tekniği ve uygulamalı seramik küre kavanoz.
şeffaf sır uygulamalı seramik şah
kavanoz.

190
“Selçuklu irfanı”, seramik sanatında nasıl yansıma bulmuştur? Selçuklularda sıkça karşılaşılan teknik, kabartmalı süsleme tek-
Selçukluların Anadolu’ya gelmesiyle birlikte Pers seramiklerinde niğidir. Araştırmacılara göre kabartmalı seramik tekniği, maden
köklü değişiklikler görülür. Sır altı bezemeler, sır üstü lüster dekor- kapların formlarından esinlenilerek ortaya çıkmıştır. Horasan
ları ve sır üstü çok renkli bezemeler gibi önemli teknikler geliştiril- bölgesindeki kabartmalı süsleme teknikli seramik örnekleri, Er-
meye başlanır. ken İslâm Çağı’nın en başarılı nadide seramik örneklerindendir.
Selçuklular, henüz Anadolu’ya yerleşmeden önce İran’da mimarîde Kırmızı çamur kullanılarak, açık yeşilimsi tonda yapılan bu sera-
sırlı tuğla geleneğini keşfederek özellikle türbelerde turkuaz sırlı miklerde ustalık çok yüksek düzeydedir. Selçuklunun büyük mer-
tuğlalara yer vermişlerdir. Tek renkli, sırlı levhaların kesilmesiyle kezlerinde ise kabartmalı seramiklerin sadece çini çamurundan
ya da desene göre hazırlanmış parçaların sırlanmasıyla oluşturulan yapıldığı bilinir.
çini-mozaik tekniği de Anadolu’da yaygın olarak kullanılmıştır. Zengin teknik yelpazesine sahip Selçuklu seramik sanatında iko-
Sır olarak da firuze, kobalt mavisi ve tek renk beyaz sırlı seramikle- nografi ve motifler de Türk sanatı açısından büyük önem taşımak-
rin üretildiği bilinir. tadır. İslâm öncesi Orta Asya kültür birikimiyle İslâm dünyasına
dâhil olan Selçuklular, İslâm sanatının kaynağı olarak kabul edilen
Selçuklu seramik tekniklerine göz atacak olursak karşımıza İran ve Mezopotamya kültürüne Orta Asya Türk geleneklerini de
neler çıkar? eklemiş oldular.
Sanat çıkar. Seramik teknikleri; şekillendirme işlemi tamamlan- Selçuklu döneminde çok baskın ve belirgin olan bu etkinin İslâm
mış seramik ürünlerin estetik değerini artırmak ve farklı anlatım- sanatı üzerinden hiç kalkmadığı, onunla harmanlanarak zenginlik
lar kazandırmak amacıyla sıraltı, sırüstü, sıriçi ve yaş çamurlar ve çeşitlilik kazandırdığı söylenebilir.
üzerine çeşitli yöntemler kullanılarak yapılan uygulamalardır. Selçuklu Çağı İslâm Seramik Sanatı’nda karşımıza çıkan süsleme-
Öncelikle Selçuklu seramik yapımında iki farklı çamur türü kul- lerde Türk tipi olarak bilinen insan figürleri, Türk oturuşu olarak
lanılmıştır: Biri kendine özgü olan teknik uygulamalarıyla farklı kabul edilen bağdaş kurma ve Avrasya inanç sisteminin uzantısı
merkezlerde üretilmiştir ki daha ziyade hükümdar aileleri, sara- olan elinde bardak tutma gibi belirgin detaylar dışında, giyim ku-
yın ileri gelenleri ve zengin halkın beğenisine sunulan lüks sera- şam ve kompozisyon düzeninde İslâm öncesi Türk kültürüne ait
mikler bu gruba girer. Üretimler sadece silisli çamurdan ibarettir. pek çok detay mevcuttur. İster sahnelerin anlamı, ister yazılı süsle-
Geniş halk sınıfı ise oldukça ekonomik olan sert beyaz toprak ha- melerin içeriği, isterse çeşitli detaylarda Türk mitolojisi ve Selçuklu
murunu tercih etmiştir. dönemi edebiyatının etki veya izlerine rastlanır.

SERA MİK S ANA TI