Page 272 - Sanatın ve Sanatkarın İzinde

Vitray sanatı ışıkla resmin el ele verdiği görsel şölendir. Vitray gün ışığı veya herhangi
bir ışığın huzmelerine ve tonlarına göre görünüm kazanan ışıklı bir resim sanatıdır.
Genel anlamda resim sanatıyla benzerlik gösteren vitrayın resim sanatından ayrılan
yönü, ışığın değişimiyle muhtelif özellikler ve görüntüler kazanmasıdır.

Vitray, camın insan hayatına girmesinin sonrasında şekillenerek hayata dâhil olan
bir sanattır. Bilindiği üzere camilk olarak taş devrinde kullanılmaya başlamıştır. O
zamanki camlar, volkanik olaylar sonucu meydana gelen doğal camlardır. Ülkelerin
fethedilmesi ve coğrafyanın el değiştirmesiyle vitray 7. yüzyılda Araplar, daha sonra
da Türkler tarafından kullanılarak sanat değeri yüksek örnekler ortaya konulmuştur.
Hristiyanlık dünyasında sadece dinî yapılarda (kilise, katedral vb.) kullanılan vitray;
Türklerde dinî yapıların dışında, türbe, saray, köşk, kasır, kütüphane ve evlerde de
kullanılmıştır.

Camın insan hayatına girmesi ışıklandırmanın sağlıklı olması nedeniyle bir tür mec-
buriyetten dolayı olmuştur. Oysa vitray, sanat ve estetikten kaynaklanan duygularla
insan hayatında yer almış; estetik kaygılar vitray sanatını vücuda getirmiştir.

Köklü bir geçmişe sahip olan vitray sanatının tarihi, antik döneme kadar uzanır. Gü-
nümüze kadar değişik alanlarda yaygınlık kazanmıştır. Dinî yapıların aydınlatılma-
sında ve pencerelerinde mistik bir hava oluşturmasında kullanılan vitray, pencereler
dışında farklı alanlarda da kullanılmaya başlanmıştır. Yüzyıllarca dış mimarînin ve
ana yapının bir parçası olarak görülen vitray, günümüzde iç mimarîde ve dekorasyon-
da çokça kullanım alanı bulmuştur. Camın ve dekorasyonun olduğu her yerde vitra-
yın varlığından söz etmek mümkündür.

Vitrayın ana malzemesi camdır. Cam boyaları, kurşun, alçı, lehim, bakır ve folyo vit-
ray sanatının olmazsa olmaz malzemelerini oluşturur.

Vitray; farklı büyüklük ve biçimlerde ve farklı renklerdeki camların değişik birleşti-
rici unsurlarla bir araya getirilmesiyle kompozisyon oluşturarak yapılabileceği gibi
cam üzerine konturla oluşturulacak desenlerin içinin boyanmasıyla da oluşturulabi-
lir. Günümüzde sanatçıya göre değişen uygulama teknikleri olmakla birlikte boyalı,
mozaik, macunlu, kurşunlu ve tiffany vitray olmak üzere genelde beş şekilde uygu-
lanmaktadır. Vitray uygulamalarında genellikle geometrik desenler, stilize çiçekler,
lâle, gül, karanfil ve çiçek buketleri tercih edilir. Cam unsurlar üzerine minyatür ve
kalemişi sanatlarıyla birlikte tezhip sanatı da tatbik edilmektedir.