Page 144 - SAĞLAM BANKACILIK MODELİ İLE "KATILIM BANKACILIĞINA GİRİŞ"

Katılma Hesaplarının İşleyişi ve Kâr Dağıtım Metodu Birim Hesap Değeri
Katılma hesaplarının nasıl işlediğini ve bu hesaplara kâr dağıtımının nasıl gerçekleşti-
rildiğini anlayabilmek için öncelikli olarak bu konudaki bazı temel kavramların anlamını
bilmek gereklidir. Bu nedenle bu konuda ilk olarak birim değer, hesap değeri ve birim hesap
değeri kavramları açıklanacaktır.
Birim Değer
İşletilen katılım hesaplarındaki fonların kâr elde edildiğinde artan, zarar edildiğinde ise
azalan ve dolayısıyla da fonların kâr veya zarar değişimini gösteren bir birimdir. Birim
değer, kâr ve zararın kaydedildiği günlerde, türlerine göre ayrılmış fonda bulunan aktif-
ler toplamının mevcut hesap değerlerine bölünmesiyle bulunur. Bu değer günlük olarak
hesaplanır. Birim değer bankanın hesaplarına fon kabul ettiği ilk gün için 100 olarak
11
kabul edilir. Fonların işletilmesi sonucu elde edilen günlük gelir, banka ile fon arasında
paylaşım oranları esas alınarak paylaşılır. Fonun gelirinden fona ilişkin giderler (özel ve
genel karşılık gideri, TMSF primi gideri) düşüldükten sonra dağıtılabilir tutar, bir önceki
günün toplam birim hesap değerleriyle toplanır ve hesap değeri toplamına bölünür,
böylece yeni birim değer bulunmuş olur.
Hesap Değeri
Katılım bankasının katılma hesaplarına fon kabul ettiği ilk gün hesap sahibi tarafından
yatırılan miktarın, 100 olarak kabul edilen birim değere bölünmesiyle bulunur. İlk günü
izleyen diğer günlerde ise tasarruf sahibine ait hesap değerine, yine tasarruf sahibi tara-
fından yatırılan veya çekilen tutarın birim değere bölünmesi ile bulunacak miktarın, para
yatırıldığında eklenmesi, para çekildiğinde çıkarılması şeklinde hesaplanır. Hesap değeri,
mevduat sahiplerinin fon mevcuduna katılma oranını gösterir. 12
144 | KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI
Fon açısından bakıldığında valör nedeniyle kâr/zarar hesaplamasına dâhil olmayan hesap-
lar hariç katılma hesaplarının herhangi bir tarihteki toplam bakiyesini gösteren değerdir.
Bu değer; o tarih itibari ile hesaplardaki anapara ile dağıtılmış ve dağıtılacak (o tarihe
kadar hesaplanmış ve vadesinde dağıtılacak olan) kâr payı toplamından oluşur.
= =
Birim hesap değeri, bireysel hesap sahibi açısından bakıldığında bireysel hesap sahibinin
herhangi bir andaki hesap durumunu göstermektedir. Birim değer ile hesap değerinin
çarpılması sonucunda bulunur.
] [
[
Birim Hesap Değeri = Birim Değer  Hesap Değeri ]
Bir Havuz (Fon) İçin Kâr Dağıtım Hesaplama Süreci
Katılım bankalarında birim değer ve kâr paylarının hesaplaması, Bankacılık Düzenleme ve GELENEKSEL BANKACILIK VE PARA KATILIM BANKACILIĞININ TARIHI VE GELIŞIMI KATILIM BANKACILIĞINDA TEMEL ILKELER KATILIM BANKACILIĞINDA FON TOPLAMA YÖNTEMLERI KATILIM BANKACILIĞINDA FON KULLANDIRMA YÖNTEMLERI
Denetleme Kurumu’nun mevduat ve katılım fonu kabulüne ilişkin yönetmeliği çerçevesinde
günlük olarak yapılır. Bununla birlikte katılma hesaplarına para yatıranlar kâr paylarını
hesabın vadesinde alabilirler. Şekil 1-4.4’te özetlendiği gibi bir havuz için kâr dağıtım
süreci şöyle işlemektedir:
Öncelikle her bir fonun işletilmesi sonucu cari günde elde edilen günlük fiilî gelir
hesaplanır. Daha sonra bu gelir her bir hesap grubunun (paylaşım oranının) ağırlığı ve
paylaşım oranı nispetinde fon ile kurum arasında paylaşılır.
İkinci olarak fona ilişkin arızi gelir ve gider (kâr payı gelirlerinin dışında kalan ve düzenli
olarak ortaya çıkmayan gelir ve giderler) artışları hesaplanır. Arızi gelirler; daha önce terkin
edilmiş (bankanın aktiflerinden silinmiş) alacakların tahsil edilen fon paylarından, gecikmiş Katılım bankalarında
olarak tahsil edilmiş alacaklardan dolayı yazılan zararların (özel karşılık) tahsilât dolayısıyla birim değer ve kâr
paylarının hesaplaması,
iptal edilmesinden ve normal kredilerin belli bir oranı nispetinde (1. Grup %1, 2. Grup %2) Bankacılık Düzenleme
mevzuat dolayısıyla yazılan zararların (genel karşılık) kredi hacmindeki düşüş dolayısıyla ve Denetleme
azalmasından oluşmaktadır. Arızi giderler ise gecikmiş alacaklar dolayısıyla yazılan zarar- Kurumu’nun mevduat ve
ların (özel karşılık) fon payı artışı ve genel karşılık gideri fon payı artışı ile Tasarruf Mev- katılım fonu kabulüne
duatı Sigorta Fonu’na katılma hesapları için ödenecek prim artışının toplamından oluşur. ilişkin yönetmeliği
Üçüncü olarak katılım bankası, fonun günlük geliri ile arızi geliri toplamından arızi çerçevesinde günlük
giderleri düştükten sonra kâr paylarının hızlı bir şekilde dalgalanmaması ve katılma hesabı olarak yapılır.
sahipleri nezdinde güven zedeleyici bir durum oluşmaması için fon adına ihtiyati karşılık
gideri ayırabilir veya daha önce ayrılmış bir tutarı kullanabilir. Böylelikle günlük dağıtıla-
cak kâr veya zarar hesaplanmış olur. Son olarak bir önceki günün birim hesap değerleri
ile dağıtılacak kâr veya zarar, her hesap grubu (paylaşım oranı) için ayrı ayrı toplanır ve
her grubun hesap değerleri toplamına bölünür, böylelikle fonun bir sonraki gün için geçerli
olacak birim değerleri hesaplanmış olur.
| 145