Page 77 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

yaklaşmak için süratle koşar veya kendisini korkutan şeyi algılar, ondan uzaklaşmak
ve korunmak için kaçar. İşitme duyusuyla gözün algılayamadığı sesleri algılar ve ona

göre harekete geçer. Tatma duyusuyla kendisine uygun olan veya olmayan gıdayı algı-
lar. Dokunma duyusuyla sıcak, soğuk, yaş, kuru, katı, esnek, sert ve yumuşak nesneleri
tanır. Bu duyularla dünyada düzenli bir şekilde canlılığı devam eder.

Ara 2
Duyular, algıladıkları nesneler kendilerini rahatsız edecek derecede aşırılıktan uzak,

itidal üzere oldukları takdirde eziyet görmeden zevk alarak etkilenir. Görme duyusu-
nun algı nesnesi, başka şekilleri ve biçimleri (görünümleri) de taşımakla birlikte ha-
vada cisimlerin renklerini taşıyan ışıktır. Böylece cisimlerin boyutları bilinir. İşitme
duyusunun nesnesi havanın taşıdığı seslerdir. Koklama duyusunun algı nesnesi, tıpkı
sudan ayrılıp parçaları havada dağılan buhar gibi, cisimden ayrıldığı zaman havanın
buruna ulaştırdığı kokulardır. Tatma duyusunun nesnesi, rutubetin taşıyıp kendisine
ulaştırdığı ve aralıklarına nüfuz ettirdiği tatlardır. Tatma duyusunun organları, dil,

damak ve küçük dildir. Bu organlar kuru oldukları zaman tatları hissetmezler. Zik-
redilen bu duyular bedenin belli bölgelerine dağılmış olup kendi yerlerini aşmazlar.
Ancak beşinci duyu olan dokunma duyusu bedenin bütün azalarına ve diğer duyu
organlarına yayılmıştır. Hiçbir bölgeye mahsus değildir. Dokunma duyusunun nes-
neleri ilk olarak bedenin dışıyla temasa geçer. Bu yüzden ilk olarak dokunma hissini
deri algılar. Sonra yumuşaklık ve letâfetine göre deri altındaki bölge dokunmayı
hisseder. Ta ki en sert ve yoğun olan kemiklere ulaşır. Dokunma duyusu kemiklerde
yok olur.

Ara
Hisler her ne kadar yakalamak veya sakınmak için hayvanlara verilen (ortak) özel-
likler olsa da insan türü, şeref kazandığı ve üstünlükleriyle ikram gördüğü akıl gücü
sayesinde hayvanların tümüne üstün gelmiş, yeryüzünü mamur etmek ve yönetmek
üzere (Allah’ın) halifeliğine aday olmuştur. Yeryüzü ister istemez ona boyun eğmiş,

gece ve gündüz onun hizmetine âmâde kılınmıştır. Yüce Allah şöyle buyurmuştur:
“Görmüyorlar mı ki biz onlar için ellerimizle hayvanlar yarattık da onlara sahip ol-
muşlar” (Yâsin 36/71).

İnsan, kendisine verilen bu nimet olmasaydı, yeryüzündeki en küçük bir varlığa bile
mukavemet edemezdi. İnsan kuvvet bakımından hayvanlardan farklıdır, savunma ve
dövüş âletlerinden (organlarından) yoksundur.

2 “ara” yazmadaki “terviha” kelimesinin karşılığıdır. Her yeni bahis açılırken alt başlık olarak bu
ifade kullanılmıştır.

76 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ