Page 294 - SAĞLAM BANKACILIK MODELİ İLE "KATILIM BANKACILIĞINA GİRİŞ"

Mali Tablolar ve Raporlar Gelir Tablosu
Bankaların Muhasebe Uygulamalarına ve Belgelerin Saklanmasına İlişkin Usul ve
Esaslar Hakkında Yönetmelik gereği bütün bankaların, kamuya açıklanacak finansal
bilgilerini yönetmeliğin belirlediği temel finansal tablolar aracılığıyla paylaşması ge-
reklidir. Buna göre bankaların düzenlemesi gereken temel finansal tablolar; bilanço,
gelir tablosu, özkaynak değişim tablosu, kâr dağıtım tablosu ve özkaynaklarda muha-
sebeleştirilen gelir gider kalemlerine ilişkin tablolardan oluşur. Katılım bankaları da
geleneksel bankaların hazırladığı aynı finansal tabloları hazırlamak zorundadır, oluşan
farklar ise hazırlanması gereken tablo çeşitlerinden ziyade hazırlanan tabloların çeşitli
kalemlerinde kendini göstermektedir. Önce bilançodan başlayalım.
Bilanço
Bilanço, bankanın belirli bir tarihteki iktisadi ve mali durumunu yansıtan, varlıklarını,
borçlarını ve özkaynaklarını, aktif ve pasif hesaplar şeklinde gerçeğe uygun ve doğru bir
1
biçimde gösteren tablodur. Katılım bankalarının belirli bir tarihte sahip olduğu varlık-
ları ve bu varlıkların kaynaklarını göstermek üzere bilanço düzenlenmektedir. Bilanço,
bugüne ait ve geçmiş döneme ait olmak üzere sunulur. Bu şekilde bir sunum finansal
durumdaki değişikliklerin tesbit edilmesini sağlar. Finansal durumun ölçümlenmesiyle
doğrudan ilgili unsurlar varlıklar, borçlar ve özkaynaklardır. Katılım bankalarınca düzen-
2
lenecek bilanço tablosu, bu unsurların tutarlarını ayrıntılarıyla gösterir.
Bilanço açısından katılım bankalarının ve geleneksel mevduat bankalarının farkla-
rını incelediğimizde katılım bankalarının hazırladığı tablolarda mevduat banklarında
bulunan şu kalemlerin bulunmadığı görülür: Aktif tarafında Devlet Borçlanma Senet-
leri, Bankalararası Para Piyasasından Alacaklar, İMKB ve Takasbank Piyasasından
Alacaklar, Ters Repo İşlemlerinden Alacaklar, Faktoring Alacakları. Öte yandan pasif
tarafında ise şu kalemler bulunmamaktadır: Bankalararası Para Piyasalarına Borçlar,
İMKB Takasbank Piyasasına Borçlar, Repo İşlemlerinden Sağlanan Fonlar, Bonolar,
Tahviller, Müstakriz Fonları, Faktoring Borçları (Tablo 2-6.1, kırmızı vurgulu kalemler).
294 | SAĞLAM BANKACILIK MODELI • MALI KONTROL
Gelir tablosu, bankanın belirli bir hesap döneminde elde ettiği tüm hasılat ve gelirler ile
katlandığı tüm maliyet ve giderleri sınıflandırılmış olarak gösteren ve dönem faaliyet
3
sonuçlarını kâr veya zarar olarak özetleyen tablodur. Katılım bankaları, kendi çalışma
prensiplerinin sonucu olarak kâr payı gelir ve giderleri ile kâr payı dışı gelir ve giderle-
rini ayrı ayrı olarak raporlamaktadır. Ayrıca gelir tablosunda sürdürülen faaliyetler ile VAKA INCELEMESI / KUVEYT TÜRK MALİ TABLOLARI
4
durdurulan faaliyetlere ilişkin gelir ve giderler de ayrı ayrı raporlamaktadır.
Katılım bankalarının gelir tablolarını özelleştiren en önemli etken, geleneksel mev-
duat bankalarında faiz üzerine kurulu bir sistem mevcut iken katılım bankalarında kâr
payı geliri üzerine kurulu bir sistem bulunmasıdır. Bu nedenle katılım bankalarının gelir
tablosunda mevduat bankalarındakinden farklı olarak kâr payı gelir ve gider kalemleri
yer alır (Tablo 2-6.2, yeşil vurgulu kalemler). Öte taraftan mevduat bankalarının gelir tab-
lolarında ise faiz gelir ve gider kalemleri yer alır (Tablo 2-6.2, kırmızı vurgulu kalemler).
Özkaynak Değişim Tablosu
Özkaynaklardaki tüm değişimlerin gelir tablosu ile ortaya konulması mümkün olmaz. Bu
değişimlerin bütünüyle yansıtılmasında özkaynaklar değişim tablosu kullanılır. Başka
bir ifadeyle, gelir tablosu özkaynaktaki değişimi kârdaki değişim boyutu ile yansıtırken,
özkaynaklar değişim tablosu özkaynak unsurlarının kendi içindeki değişimleri de dikkate
alarak daha ayrıntılı bilgi sunmaktadır. Bu tablo, raporlama dönemi başı ve sonu arasın-
da özkaynaklarda meydana gelen değişiklikleri ve dönem içinde net varlıklardaki artış
5
veya azalışları yansıtır. Özkaynak değişim tablosu, ana ve katkı sermaye kalemlerinin
her birinin dönem başı bakiyesini, dönem içinde söz konusu kalemlerde meydana gelen
6
artışları ve azalışları ve dönem sonu kalanını ayrı ayrı gösterecek biçimde düzenlenir.
Diğer temel finansal tablolarda değişik kalemlerin farklılığından ötürü katılım ban-
kalarının hazırladığı finansal tablolarda çeşitli farklılıklar olmasına rağmen özkaynak
değişim tablosu her banka için aynı şekilde hazırlanmaktadır ve bu nedenle özkaynak de-
ğişim tablosunda katılım bankalarına has bir özel kalem bulunmamaktadır (Tablo 2-6.3).
Katılım Bankalarının Nakit Akım Tablosu Özellikleri
Nakit akım tablosu, bankaların bir hesap döneminde nakit ve nakde eşdeğer (nakit
benzeri) varlıklarında oluşan değişiklikleri, bankacılık faaliyetleri, yatırım faaliyetleri
7
ve finansman faaliyetleri itibariyle sınıflandırarak ortaya koyan tablodur. Nakit akım
tablosu aracılığıyla katılım bankasının özellikle nakit ve nakde eşdeğer varlık oluş-
turma kabiliyetinin ölçülmesinin yanı sıra, bu varlıkların tutarının, zamanlamasının ve
kesinliğinin değerlendirilmesine yönelik mali bilgiler de üretilir. Nakit akım tablosu,
katılım bankasının geçmiş gözlemleri yardımıyla gelecekteki finansman politikasının
8
nasıl olması gerektiği konusunda da bilgi sağlar.
Katılım bankaların hazırladıkları nakit akım tablolarından farklı olarak Alınan Kâr
Payları ve Ödenen Kâr Payları kalemleri mevcut iken (Tablo 2-6.4, yeşil vurgulu kalem-
ler) geleneksel mevduat bankalarında da Alınan Faizler ve Ödenen Faizler kalemleri
mevcuttur (Tablo 2-6.4, kırmızı vurgulu kalemler).
| 295