Finansal özgürlük ve bağımsızlık bugünün dünyasında en önemli kavramlardan biri. Bu bağımsızlığa ulaşmanın ilk adımı ise gelir ve giderleri doğru bir şekilde anlayıp yönetebilmektir. Dolayısıyla maaşınızın ne kadar olduğunu ve elinize geçen miktarın asıl maaşınızdan az olmasının nedenini öğrenmeniz de son derece önemli. Brüt maaş ve net maaş arasındaki farkı anlayarak bütçe planlamanızı daha sağlam temellere oturtabilirsiniz. Aynı zamanda brütten net maaşa geçişin altında yatan sistemi öğrenerek maaşınızdan hangi kalemler için kesinti olduğunu öğrenmeniz bu sayede mümkündür.
Brüt Maaş Nedir?
Brüt maaş, bir çalışanın ay boyunca hak ettiği ücreti üzerinden herhangi bir vergi kesintisi yapılmadan hesaplanan maaştır. Bu maaş çalışana olduğu gibi verilmez. Çalışan kişi, vergi ödemelerini ve yapması gereken kesinti işlemlerini kendisi adına yatan maaş üzerinden yapmaz. İşveren, çalışanın bir aylık brüt maaşı üzerinden gerekli ödemeleri yaptıktan sonra kalan parayı net maaş olarak verir.
Brüt maaş hesaplama işlemi yapmak için öncelikle maaştan hangi kesintilerin ne kadar oranlarla yapıldığını bilmek gerekir. Elinize geçen parayla birlikte adınıza yapılan ödemeleri ve sizden alınan kesintileri topladığınız takdirde aylık çalışmanızın karşılığı olan brüt maaşınızı bulabilirsiniz. Çalışanın yasal yükümlülükleri nedeniyle yapılan tüm bu kesintilerin toplamı, aslında hak edilen ücretin tamamıdır.
Net Maaş Nedir?
Net maaş, adından da anlaşılabileceği gibi bir çalışanın ay sonunda eline geçen para miktarıdır. Brüt maaştan tüm kesintiler yapıldıktan sonra kalan para olarak da bilinir. Net maaşa asgari geçim indirimi dahil değildir. Eğer bir iş yeri çalışanına asgari geçim indirimi veriyorsa bunu net maaşın üzerine ekleyerek yapmalıdır.
Net maaş aynı zamanda çalışanın bir ay boyunca yaptığı fazla mesailerin ücretini de kapsamaz. İşverenler aynı şekilde net maaşın üzerine çalışanın mesai ücretlerini ekleyerek ödeme yapar. Banka hesabınıza yatan, harcamalarınızı yaparken kullandığınız bu tutar, iş sözleşmesi öncesinde işvereninizle anlaştığınız asıl maaş miktarıdır. Dolayısıyla atacağınız finansal adımlarda net maaşı dikkate almanız gerekir.
Brüt Maaştan Yapılan Kesintiler Nelerdir?
İşverenler, çalışanın yasal yükümlülükleri gereğince brüt maaştan bazı kesintileri yapmak durumundadır. Yapılan bu kesintiler ise şu şekilde:
- SGK Primi: Çalışanın yaşlılık aylığı alabilmesi için devlete ödenen bir teminattır.
- İşsizlik Primi: Çalışanın kendi isteği dışında işyeri ile ilişiğinin kesilmesi durumunda almaya hak kazandığı işsizlik ödeneği için kesilen primdir.
- Gelir Vergisi: Kazanılan toplam gelirden devlete ödenmesi gereken vergidir.
- Damga Vergisi: Sözleşme ve anlaşmaların her türünden doğan ve devlete ödenen vergidir.
Bu kesintilerin oranları çalışanın aldığı maaş miktarına göre değişkenlik gösterir. Maaş arttıkça çalışandan kesilen vergilerin oranı da artar. Asgari ücret alan bir çalışandan gelir vergisi ve damga vergisi kesilmez.
Net Maaş Hesaplama Nasıl Yapılır?
Net maaş hesaplaması asgari ücret alan bir çalışan için şu şekilde yapılır:
- Brüt asgari ücret - (%14 SGK primi + %1 işsizlik sigortası primi) = Net asgari ücret
Asgari ücretin üzerinde maaş alan çalışanlar için net maaş hesaplama yöntemi şöyle:
- Aylık brüt ücret - (%14 SGK primi + %1 işsizlik sigortası primi + %15 hesaplanan gelir vergisi - gelir vergisi istisnası + damga vergisi - damga vergisi istisnası) = Net maaş
Gelir vergisi çalışanın kazancının yıl içinde toplam 70 bin TL'ye kadar olması durumunda %15 hesaplanır. Üzerine çıktıkça ise %20, %27 ve %35 gibi belirlenen oranlarla kesilmeye devam eder. Maaştan gelir ve damga vergisi kesintilerinde istisna tutarları hesaplanarak kalan oranda kesilme yapılır.
