Dünya tarihi boyunca farklı coğrafyalarda sayısız medeniyet sürdürüldü. Tarih içinde yaşanan kırılmalarla her geçen yüzyılda yeni medeniyetler kuruldu, yeni coğrafyalar keşfedildi. Pozitif bilimlerin, sosyal bilimlerin ve teknolojinin de gelişmesiyle dünyanın dört bir yanındaki insanlar hem tarihsel hem de sosyal olarak birbirleriyle etkileşim kurmaya başladılar. Bu etkileşim çerçevesinde siyasi, sosyal, ticari ilişkilerin ve göç ilişkilerinin yanı sıra kültürler arası etkileşim de önemli bir köprü görevi gördü. Kültürler arası etkileşimi sağlayan unsurlar da farklı coğrafyalarda yaşamış medeniyetlerin bıraktığı hatıralar olarak öne çıkmakta.
Ülkemiz Türkiye, bulunduğu coğrafya itibarıyla onlarca medeniyetin mirasçısı niteliğinde. Türkiye’de varlığı korunan dünya mirasları, ülkemize ait değerler olmakla birlikte dünyanın da ortak mirası. Bu yazıda dünya mirasının ne anlama geldiğini, ne önem ifade ettiğini ve Türkiye’deki dünya miraslarını anlatacağız.
Dünya Mirası Ne Demek?
Günümüzde dünyanın ortak değerlerine, bütünlüğüne ve toplumlar arası ilişkilere yönelik çalışmalar uluslararası iş birlikleri ve organizasyonlarla sağlanır. Bu anlamda en büyük ve etkili uluslararası topluluk olan Birleşmiş Milletler, dünyadaki ortak kültürel miras konusunda farkındalık yaratmak ve bu mirası korumak için çalışmalar sürdürür.
Dünya Mirası, Birleşmiş Milletler’e bağlı UNESCO’ya göre yeryüzünde varlığını sürdürüp kültürel veya fiziksel öneme sahip olan yerler için tanımlanan bir bütünleyici kavramdır. Bu tanıma dahil olan orman, göl, dağ, ada, anıt, şehir ve yapı gibi unsurlar UNESCO tarafından listelenen Dünya Mirası Listesi’nde yer alır. Bu listenin belirlenmesinde UNESCO’ya üye 21 ülkenin temsilcilerinden oluşan Dünya Miras Komitesi’nin çalışmaları önemli rol oynar. Dünya Mirası Programı adı verilen bu organizasyon, Dünya Mirası Listesi’ni belirli periyotlarda günceller.
UNESCO’nun bu çalışmadaki amacı insanlığın ortak mirası olarak kabul gören kültürel veya doğal alanların tanınıp varlığının sürdürülmesini sağlamaktır. Dünya Mirası Programı, gerekli koşullarda listedeki alanlara Dünya Miras Fonu yoluyla mali destek aktarabilir. Halihazırda 193 devlet tarafından tanınan Dünya Miras Listesi, 1972’de kurulduğu günden bugüne binin üzerinde alanı kapsayacak şekilde güncellenmiştir.
Türkiye’deki ve Dünyadaki Önemli Dünya Mirasları Nelerdir?
Dünya Mirası Listesi’nde farklı ülkelerden binin üzerinde alan olsa da Türkiye’deki dünya mirasları kronolojik sırayla şu şekildedir:
- Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası
- İstanbul'un Tarihi Alanları Göreme Millî Parkı ve Kapadokya Hattuşa: Hitit Başkenti
- Nemrut Dağı
- Hieropolis - Pamukkale
- Xanthos-Letoon
- Safranbolu Şehri
- Truva Arkeolojik Alanı
- Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi
- Çatalhöyük Neolitik Alanı
- Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu’nun Doğuşu
- Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı
- Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı
- Efes Antik Kenti
- Ani Arkeolojik Alanı
- Aphrodisias
- Göbeklitepe
- Arslantepe Höyüğü
- Gordion
- Anadolu’nun Ortaçağ Dönemi Ahşap Hipostil Camileri (Eşrefoğlu Camii, Mahmut Bey Camii, Sivrihisar Camii, Afyon Ulu Camii, Arslanhane Camii)
Dünya Mirasının Önemi Nedir?
Dünya mirası yalnızca soyut ve kültürel bir liste olarak algılanmamalıdır. Zira dünyada uluslar ve medeniyetler her zaman etkileşim içinde olmaya devam ederler. Bu durumda farklı coğrafyalarda farklı kültürlere ait yapılar ve alanlar varlığını sürdürür. Bu günümüzde hem tarihi ve kültürel belleği korumak için hem de turistik, sosyal ve kültürel etkileşimleri sürdürmek için büyük önem taşır. Bugün varlığını sürdüren ve Dünya Mirası Listesi’nde yer alan alanların çoğu eğitimden sosyal disiplinlere, kültür ve sanat faaliyetlerinden bilimsel çalışmalara kadar pek çok yararlı amaca hizmet eder.
Ülkemizdeki ve dünyanın farklı yerlerindeki dünya miraslarını gezerek geçmişle bugün arasında öğretici bir köprü kurabilir; hem keyifli vakit geçirebilir hem de fotoğraf çekerek ve notlar alarak öğrendiğiniz bilgileri ve gözlemlediğiniz kültürel etkileşimleri not edebilirsiniz.
