Geçici iş göremezlik ödemesi alabilmek için gereken şartlar nelerdir, nasıl başvuruda bulunulur ve ödeme ne zaman alınabilir?
İş göremezlik ödemesi halk arasında hastalık parası, rapor parası ve istirahat parası gibi değişik şekillerde adlandırılıyor. Geçici iş göremezlik ödemesi alabilmek için gereken şartların neler olduğu, nasıl başvuruda bulunulacağı ve ödemenin ne zaman alınabileceği gibi konular sigortalı çalışanları yakından ilgilendiriyor.
İş Göremezlik Ödemesi Nedir?
İş göremezlik ödemesi sigortalı olarak çalışan kişilerin hastalık, meslek hastalığı, iş kazası ve analık durumlarında gelir kaybı yaşamamaları için getirilmiş bir sistemdir. Sigortalı çalışanın işe devamını geçici olarak engelleyen bu durumların mevcut olduğu hallerde maaş ödemesi işveren yerine SGK tarafından yapılır.
Bazen SGK ile işyerleri arasında mahsuplaşma protokolü düzenlenebilir. İşçinin raporlu olduğu süre boyunca maaşı tam olarak ödenir, bununla birlikte SGK’ya tahsil edilecek sigorta primine karşılık SGK tarafından ödenecek Geçici İş Göremezlik ücretinin mahsup edilmesi sağlanır.
İş Göremezlik Ödemesi Alınan Haller
İş göremezlik ödemesi hastalık, meslek hastalığı, iş kazası ve analık durumlarında alınabilir. Hangi durumların bu kapsama girdiğini daha detaylı inceleyelim:
- Sigortalı çalışanın işe devam etmesini engelleyen ancak iş kazası ve meslek hastalığı kapsamı dışında kalan durumlar hastalık tanımına girer.
- Meslek hastalığı sigortalı çalışanın yaptığı işin niteliği ve iş yeri ortamındaki şartlar nedeniyle yaşadığı hastalık hallerini ifade eder. Buna göre bir rahatsızlığın meslek hastalığı olarak tanımlanabilmesi için iş yerinde bulunan zararlı bir etken ile meydana gelen rahatsızlık arasında bir sebep-sonuç ilişkisi aranır. Meslek hastalıkları 40 yıl gibi çok uzun bir süre sonra da ortaya çıkabildiği için çalışılan dönemde iş yerindeki kayıtların düzenli olarak tutulması önemlidir. Aksi halde uzun yıllar sonra ortaya çıkan bir meslek hastalığı nedeniyle geçici iş göremezlik ödemesi başvurusunda bulunulduğu zaman, mevcut rahatsızlığın bir meslek hastalığı olduğunu kanıtlamak güçleşir.
- Sigortalı çalışan iş yerinde işvereni tarafından yürütülen işi ifa ederken bir kaza yaşarsa ve bu kaza sonucunda bedenen veya ruhen engelli hale gelirse bu durum iş kazası olarak nitelendirilir. Öte yandan sigortalının, iş yerinde bulunmasa dahi iş amacıyla gönderildiği bir yerde asıl işi yapmaksızın geçirdiği zamanlarda başına gelen kazalar da iş kazası kapsamında kabul edilir. Kişilerin kendi adına ve hesabına çalışırken yürüttükleri iş nedeniyle kaza geçirmeleri de yine bu kapsamdadır.
Geçici İş Göremezlik Ödemesi Nasıl Alınır?
Sigortalının yukarıda sayılan hallerde geçici iş göremezlik ödemesi alabilmesi için aşağıdaki koşulları sağlaması gerekir:
- Hastalık, meslek hastalığı, analık ve iş kazası nedeniyle iş göremez durumda olduğunu belirten sigortalı bu durumu Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yetki verilmiş olan doktorlardan veya sağlık kurullarınca verilen sağlık raporu ile bildirmelidir.
- Geçici iş göremezlik ödemesi başvurusunda bulunan sigortalının rapor tarihinden önceki 90 gün boyunca SSK primi ödemiş olması gerekir. İş kazası nedeniyle yapılan başvurularda bu koşul aranmaz.
Geçici iş göremezlik ödemesi için sigortalının durumunu bildiren doktor raporuyla birlikte SGK’ya başvurması gerekir. Başvuru sonucu e-devlet üzerinden takip edilebilir. Gereken şartlar sağlanmışsa başvuru tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde geçici iş göremezlik ödemesi PTT üzerinden yapılır. Ödemenin yapılmaya başlanacağı gün ile ilgili olarak hukuki bir düzenleme yoktur fakat uygulamada SGK, geçici iş göremezlik ödemesini raporun 3. günü itibarıyla yapmaya başlamaktadır. İlk 2 günlük ücreti işverenin ödemesine dair bir yükümlülük mevzuatta belirtilmemiştir. Öte yandan iş kazası nedeniyle geçici iş göremezlik ödemesi alacak olan sigortalıya SGK, raporun ilk 2 gününü de kapsayacak şekilde ödeme yapar.
Geçici İş Göremezlik Ödemesi Nasıl Hesaplanır?
Geçici iş göremezlik ödemesi hesabında rapordan önceki son 3 ayda gerçekleşen ödeme bilgileri esas alınır. Son 3 ayda çalışma yoksa daha geri tarihlere doğru gidilir. Prim ve ikramiye gibi ödemeler de hesap yaparken dikkate alınır. Toplam ödemeler toplam gün sayısına bölünür. Bu sayı -raporun ilk 2 günü ödeme yapılmayacağı için- raporlu olunan gün sayısının 2 eksiği ile çarpılır. Tedavi şeklinin ayakta veya yatarak olmasına göre hesap tamamlanır. Belirtmek gerekir ki ayakta tedavilerde ⅔, yatarak tedavilerde ise ½ oranında ödeme alınmaktadır. Sigortalı işe başladığı gün iş kazası yaşarsa aynı işte çalışan emsal bir sigortalının kazancı esas alınarak hesap yapılır.