Page 63 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

İnsanların maksadı, din ve dünyalıkta Tevhid eden, ancak biri görür ve ancak
toplanr. Dinin nizamı ise dünyanın bire (Allah’a) yönelir ki, bu da Allah’ın:
nizamına bağlıdır. Çünkü dünya âhiretin “Allah de! onları bırak kendi bâtıl
tarlasıdır. Dünya, kendisini ebedi bir sözlerinde eğlensinler.” (En’âm, 6/91)
vatan tanıyanlar değil, bir köprü ve fermân-ı celîlesine uymak demektir,
bir misafirhane kabul edenleri Allah’a yalnız dille konuşmak demek değildir.
ulaştıran bir vasıtadır. Dünyanın nizam Dil, kalbe tercümandır. Bazen doğru ve
ve imareti ise insanlarn çalışmalarına bazen de yalancı olur. Allah’ın nazargâhı,
bağlıdır. İnsanların iş, sanat ve meslekleri dilin tercüman olduğu kalptir. Tevhidin
ise üç kısımda toplanabilir: kökü ve kaynağı da bu kalptir. 58

Birincisi: Yaşayabilmek için zarurî olan Ne çare ki, insan oğlu yalnız
işlerdir ki, bunlar da dörttür: (I) Yiyecek barınamayacak bir halde yaradılmıştır.
temini için rençberlik; (II) giyecek temini Zira tek başına yemek, giymek,
için dokumacılık; (III) mesken temini mesken ve bunlar için âlât ve edevât
için inşaat; (IV) cemiyetin sevgi, saygı, sağlamasına imkânı yoktur. Bu sebeple
yardımlaşma ve beraberliğini sağlamak bir araya toplanmaya ve yardımlaşmaya
için siyaset. muhtaçtır.
59
İkincisi: Bunlara yardımcı olup, İhtiyaç miktarıyla yetinildiğinde hac ve
yapılmalarına imkân veren işlerdir ki, zekat gibi mali ibadetlerin ve servetle
bunlar da ikiye ayrılır: (I) Rençberlik ve alakalı bütün ibadetlerin düşmesi
sanat için âlet hazırlayan demircilik işi; lazım gelir. Çünkü bu durumdakilerde
(II) dokumacılığa hizmet eden hallaçlık ve ihtiyaçlarından fazla bir şey bulunmaz.
eğirme işi gibi. Bu ise akl-ı selimin kabul edemeyeceği
çok çirkin bir durumdur. Bu nizam,
Üçüncüsü: Bütün bu işleri tamamlayp
süsleyen işlerdir. Bunlar da rençberlikten yalnız ihtiyaç kadarıyla yetinmekle
alınan mahsulü öğütüp pişirmek, giyim tamamlanamaz. Din ile dünya diğerine
eşyasını dikmek, boyamak ve yıkamak lazımdır. Birbirinden ayrılmaz, biri
60
gibi işlerdir. 57 diğerisiz olmaz.
Eğer kalbini Allah’a çevirdiğini
kasdediyorsa -ki zâten aranan ve Ahî Evran’ın “Medeniyet
kendisiyle ibadet yapılmak istenen de Teorisi”ne Katkıları
kalptir- bunu böyle söyleyen kişinin
kalbi başka yönlerde, maddi ihtiyaçlar Ahî Evran, 1230’larda kaleme aldığı
ve sebepler çoğaltarak mal ve mevki Letâifü'l-hikme adlı eserinde Bîrûnî’nin
edinmek için hileler peşinde ve tamamıyla
bunlara yönelmiş bir şekilde ise, yerleri, medeniyet ile şehirleşme-insan-toplum ve
gökleri yaratan Allah’a nasıl ve ne ihtiyaçlar arasında kurduğu ilişkiyi ifade
zaman yönelmiş oluyor? Halbuki, eden cümle ve kavramları eserine aynen
“Yüzümü, yerleri ve gökleri, yaratan almış ve yorumlayarak medeniyet teorisi-
Allah’a yönelttim” cümlesi tevhidin ne önemli katkılar sunmuştur.
gerçekliğinden haber veren bir cümledir.

58 Gazzâli, İhyâu ulûmi’d-dîn, III, 88.
57 Gazzâli, İhyâu ulûmi’d-dîn, trc. Ahmed Serda- 59 Gazzâli, İhyâu ulûmi’d-dîn, III, 139.
roğlu, İstanbul: Bedir Yayınları, 2002, III, 39-40. 60 Gazzâli, İhyâu ulûmi’d-dîn, II, 92-93.

62 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ