Page 64 - ANADOLU SANAYİ DEVRİMİ

Ahî Evran’a göre “insan medeni yaratıl- luş nedenini unutup Allah’tan uzaklaşma
mıştır”. Medeniyet insanın maddi ve ma- tehlikesi içine gireceklerinden, bu tehlike-
nevi ihtiyaçlarının karşılanmasıyla oluşur ye karşı insanların manevi ihtiyaçlarının
ve gelişir. Peygamberler de esasen insa- da karşılanması çok önemlidir. Ahî Evran
nın maddi ve manevi ihtiyaçlarını nasıl insanların manevi ihtiyaçlarının karşılan-
karşılayacaklarını yaşayarak anlatmak masını Bîrûnî’nin geliştirdiği fütüvvet fik-
üzere gelmişlerdir. Peygamberlerin varis- ri bağlamında değerlendirmiştir.
leri olan mürşid, âlim ve ârifler de bunu Ahî Evran, Bîrûnî’nin medeniyet teorisini
hem yaşarlar hem de insanlara anlatır ve uygulama alanına koyarak daha da geliş-
öğretirler. tirmiş, manevi ihtiyaçların karşılanması

Ahî Evran’ın “medeniyet teorisi”ne en için Anadolu Ahî Fütüvvet Teşkilatı’nı
büyük katkısı ihtiyaçların karşılanması kurarken maddi ihtiyaçların karşılanması
için geliştirilen ilim ve meslekler konu- için bu teşkilatla ilişkilendirerek küme-
sunda olmuştur. Ahî Evran ihtiyaçların lenmiş sanayi birliklerini meydana getir-
karşılanması için ilim alanında Ahî tasav- miş ve bu sayede Anadolu sanayi devri-
vuf ilmini geliştirerek bu alanda hem kla- mini başlatmıştır.
sik tasavvuf ilmine hem de ahlâk-felsefe, Aşağıda ikinci ve üçüncü bölümde ay-
iktisat ilmine önemli katkılar sunmuş ve rıntılı anlatılacak olan Ahî Evran’ın
bu konuları içeren birçok eser kaleme al- öncülüğünde Selçuklular maddi ve ma-
mıştır. Özellikle iktisat ilminde üretimin nevi ihtiyaçları karşılayan medeniyet te-
arttırılması, verimlilik, kalkınma, sınai orisini pratik olarak uygulama alanına
mülkiyet hakları, meslek geliştirme, uz- koymuşlardı.
61
manlaşma, iş ahlâkı gibi birçok konu-
da önemli katkıları vardır. Geliştirdiği Ahî Evran, Bîrûnî’den alıp geliştirdiği me-
“zümreler halinde üretim birlikleri kurup deniyet ve üretim ilişkisi ile ilgili görüş-
kümelenerek üretim teorisi”yle ve bu teo- lerini Letâifü’l-hikme adlı eserinde şöyle
riyi ugulamak üzere uzman yetiştiren Ahî ifade eder:
Evran Vakfını kurarak Anadolu sanayi Bilmiş ol ki Allah insanı medeni yarattı.
devrimini başlatmış, sadece Selçuklu ve Bu şu anlama gelir: Allah insanoğlunu
İslâm dünyasını değil, tüm dünyayı etki- öyle yarattı ki insanlar bir çok şeye
muhtaç olsunlar ve ihtiyaç duysunlar.
leyen çok büyük bir etki bırakmıştır.
Örneğin yiyecek, içecek, giyecek ve
Ahî Evran maddi ve manevi ihtiyaçları yatacak şeylere. Ve hiç kimse bunları
birlikte en iyi karşılama yöntemi olarak tek başına karşılayamaz (üretemez). Bu
kümelenme teorisini anlattığı eserinde, ihtiyaçları karşılamak için çok büyük
kümelenmeye dayalı zümreler halinde bir kitle çalışmalı, tâ ki herkes gerekli
meslek-sanayi birliklerinin kurulmasıyla
insanların maddi ihtiyaçlarının karşıla- 61 Ahî Evran, Letâifü’l-hikme, s. 90-91. Ayrıca
Ahî Evran’ın medeniyet anlayışı, kümelenme
nacağını belirtmiştir. Maddi ihtiyaçlarını teorisi, Ahî Fütüvvet teşkilatı ve Ahî Anadolu
karşılama peşinde insanlar, gerçek varo- Sanayi Devrimi değerlendirmeleri için bkz.
Ahmed Kala, Debbağlıktan Dericiliğe, s. 2-80.

TEDARİKÇİ VAKIF İŞLETMELERİNİN ORTAYA ÇIKIŞI - 63